Rok 1863 stanowi graniczną datę nowego etapu rozwoju realizmu. Jest to data Salonu Odrzuconych (Salon des Refusés), na którym wystąpiła cała grupa zwolenników Courbeta, jego sposobu malowania, jeśli już nie jego teorii. W skład jej wchodzą Manet i Whistler, podobnie jak Legros (1837 – 1911), którego Publiczne przyznanie sią do winy przypomina Zur- barana, a zwłaszcza Fantin-Latour (1836 – 1904), skomplikowany artysta, w którego twórczości krzyżują się różnorodne wpływy. Najsłynniejszy z jego portretów zbiorowych – Hołd dla Delacroix (Luwr, 1864), próbuje pogodzić romantyzm z realizmem, Delacroix z Courbetem. Hafciarka, Atelier – to realizm intymny, do którego zaliczyć należy również jego najlepsze portrety (Manet, Chicago 1867). Jego kwiaty, martwe natury sposobem kładzenia plamy są już bardzo bliskie impresjonizmowi. W innym dziale swej twórczości (Feeria, 1865, później ilustracje do utworów Ber- lioza i Wagnera) artysta świadomie odchodzi od teraźniejszości i rzeczywistości w całkowicie wyimaginowany świat poezji. Legros i Fantin-Latour wyszli z pracowni Lecoq de Boisbaudrana, w której pracował również Rodin. W szkole tej zasady realizmu, interpretowane w sposób inteligentny, prowadziły do wyników zupełnie przeciwnych niewolniczemu naśladowaniu natury: po kopiowaniu wzorów rysunkowych, rzeźb antycznych, żywego modela, ćwiczenia pamięciowe stanowiły ukoronowanie studium i nadawały mu piętno prawdziwej oryginalności.
Mimo sprzeciwu Akademii, realizm przeniknął wkrótce do Ecole des Beaux-Arts. Jean-Paul Laurens (1838 – 1921) stosuje w malarstwie historycznym „realizm“ wizji. Kilku artystów następnego pokolenia, Jules Bastien-Lepage (1848 – 1884), Alfred Roli (1847 – 1919), Henri Gervex (1852 – 1929), malują w jasnej gamie tematy, których Courbet na pewno by nie odrzucił (Stogi siana Bastien Lepage’a, 1878, Luwr: Strajk górników Roiła, 1880: Kanał de la Villette Gervex, 1882).
