Po r. 1875 Manet przechodzi na jasne malarstwo efektów świetlnych. Oddziaływa na niego w tym czasie jego szwagierka, Berthe Morisot (1841 – 1895). Nie uczestniczy w wystawach impresjonistów, zostaje wierny oficjalnemu Salonowi, a zwłaszcza nie stosuje plamy dywizjoni- stycznej poza jednym, wyjątkowym obrazem, U ojca Lathuille (1879, Tournai). Le Bon Bock (1873, Tournai) bliższy jest ciemnego okresu Maneta. W r. 1874 odkrywa on Sekwanę (Argenteuil). Ale Manet, jako impresjonista, bliższy jest twórczości Degasa niż Moneta. Woli on siztuczne oświetlenie od światła słonecznego i nigdy nie zanika w jego malarstwie potrzeba przedstawiania postaci ludzkiej. Tematykę zapożycza u Degasa (Nana, 1877, Hamburg): maluje wiele portretów: Dama z wachlarzem (Luwr), Stejan Mallarmé, Pertuiset. Malowany w ostatnich latach życia Bar w Folies-Bergere (1882, Londyn, Nat. Gal.) to, obok Nymphéas Moneta, najwyższe osiągnięcie impresjonizmu na drodze analizy światła i refleksów koloru.
Dla Maneta, który umarł względnie młodo, impresjonizm był ostatnim etapem rozwojowym. Inni artyści, dłużej żyjący, wyraźnie pozostawili go poza sobą. Degas (1834 – 1917), rówieśnik Maneta, który\przeżył go o ok. 40 lat, umarł obrzucając impresjonistów inwektywami. Zresztą był on tak bardzo różny od nich jako człowiek – o wiele bardziej wykształcony, dowcipny (obawiano się jego dowcipu), intelektualista w stylu Delacroix, zarozumiały, mizantrop – że historycy sztuki wahają się czasem, czy zaliczać go w poczet impresjonistów. Należy on jednak do ich grupy, zarówno dzięki swej technice, jak i postawie artystycznej, przynajmniej w latach dojrzałych: był on bowiem do końca życia niestrudzonym poszukiwaczem. Artysta o niezwykle rozbudzonym umyśle, był największym odkrywcą nowych tematów spośród malarzy końca XIX w., a oddawał je przy pomocy najróżnorodniejszych technik: rysunku węglem, ołówka, kredki litograficznej, rylca, pastelu, techniki olejnej, akwareli, a nawet rzeźby. Jako wychowanek uczniów Ingresa, twórczość swą rozpoczął wielkimi kompozycjami historycznymi: Semiramida wydająca rozkaz zbudowania miasta (18G1, Luwr): Nieszczęścia Orleanu (1364, Luwr): Młodzi Spartiaci ćwiczący się przed bitwą (Londyn, Nat. Gal.). Jest to okres ciemnych obrazów Maneta. W późniejszych latach Degas tworzy portrety, często za przykładem Ingresa rysowane ołówkiem (portret Edwarda Maneta, 1864, kolekcja Rouart: portret pani Hartel, 1865, itp.). Ale w swych malowanych portretach (portret panny Dihau, Luwr: Kobieta z dzbanuszkiem, Luwr, kolekcja Camondo: Kobieta z chryzantemami, N. Jork, Metr. Mus.) Degas przestaje być klasykiem w swym ustawicznym poszukiwaniu nowych pomysłów, w dążeniu do zadziwienia widza oryginalną kompozycją (portret Miss Cassat widzianej od tyłu). Po r. 1874, tj. w okresie walki impresjonistów, zerwanie z przeszłością jest faktem dokonanym. Artysta zanurza się we współczesne życie, i to najbardziej niespokojne życie teatru i wyścigów konnych. Stara się uchwycić chwilę bieżącą, chwilę niepodobną do żadnej innej. Ale przede wszystkim interesuje go ruch. Analizuje go, podobnie jak to czyni Monet ze światłem. Dzięki temu jest on impresjonistą, zgodnie z naszym poprzednim określeniem tego kierunku. Dąży do tego samego celu, co Monet, i osiąga go w podobny sposób – poprzez serie (Tancerki, Prasowaczki). Do każdego gestu robi on wiele szkiców z natury i przenosi je potem na obraz. W twórczości jego impresjonizm przepojony jest duchem realizmu, zarówno dzięki wysiłkowi w kierunku oddania rzeczywistości, jak i na skutek brutalności niektórych tematów (Gwałt, Kieliszek absyntu) oraz obserwacji pewnych środowisk. Dopiero pod koniec życia Degas wydziela postać z jej środowiska, poszukując jedynie jej cech ogólnych, niemal wiecznych. Ogranicza się wtedy do aktów kobiecych, przeważnie rysowanych, o konturze grubo obwiedzionym węglem.
Nie można oddzielić twórczości Degasa i Toulouse – Lautreka (1864 – 1901), malarza lokali rozrywkowych, od cyrku do balów publicznych i dziewcząt lekkiego prowadzenia. Jest on równocześnie malarzem, rysownikiem i litografem (zwłaszcza w afiszach). Często porównywano rysunek Lautreka i Degasa. Wspólne obydwu artystom jest wyczucie jednostkowego i chwilowego wyrazu. Ale Lautrec, bardziej subiektywny, deformuje go z pewnego rodzaju okrucieństwem, co czyni z niego znakomitego karykaturzystę (Oskar Wilde, Yvette Guilbert, Aristide Bruant) i ojca współczesnej karykatury.
