Można je podzielić na cztery grupy: wymienimy tu tylko najtypowsze przykłady odsyłając równocześnie czytelnika do podstawowej pracy J. Schlossera, Die Kunstliteratur, Wiedeń 1924 (późniejsze tłumaczenie na język włoski, uzupełnione, J. Schlosser-Magnino, La letteratura artística, Florencja 1935).
– a) Życiorysy artystów. – Najważniejszy jest Vasari, Le vite…, zob. rozdz. 4. Dla omawianego tu okresu dodać należy G. B a g 1 i o n e, Le vite de’pittori, scultori ed architetti, dal Pontificato di Gregorio XIII del 1572 fino a’tempi di Papa Urbano VIII del 1642, Rzym 1642: F. Baldinucci, Notizie de’professori del disegno da Cimabue: wydanie pośmiertne w 6 tomach, Florencja 1681-1728: por. zwłaszcza t. 3 (1400-1540), 4 (1550-1580) i 5 (1580-1610). Inne odnoszące się do poszczególnych rejonów (Wenecja) lub poszczególnych artystów (Rafael, Michał Anioł) wskazane są niżej.
– b) Traktaty teoretyczne, estetyczne lub techniczne. – R. B o r g h i n i, II riposo in cui della pittura e della scultura si favella…, Florencja 1584. Dla architektury por. niżej wielkie traktaty Vignol i, Palladia i in.
– c) Opisy dzieł i przewodniki. – M. A. Michiel, Notizia d’opere del disegno (napisane ok. 1521-1543), wydane po raz pierwszy przez J. Mor elle g o (stąd nazwa „Anonim Morellego“), Bassano 1800: reedycja Th. v. Fr i name 1 a, Wiedeń 1888 (Quellenschrifte für Kunstgeschichte und Kunsttechnik…, Neue Folgę, 1): Fr. Sansovino, Ritratto dells piu nobili e famóse citta d’Italia, Wenecja 1565.
– d) Opisy środowiska społecznego i duchowego. – B. C a s- t i g 1 i o n e, Il libro del Cortegiano, Wenecja 1527 (jedno z najsłynniejszych dzieł swojej epoki, z którego Taine zaczerpnął wiele materiału). Niemniej, mimo wielkiego pożytku z czytania matferiałów źródłowych, musimy pamiętać, że w historii sztuki nie zastąpi ono nigdy badania samych dzieł sztuki, a gdy to jest niemożliwe, rycin lub fotografii. Lepiej przestudiować reprodukcje plafonu Kaplicy Sykstyń- skiej lub stanz watykańskich, niż przeczytać wszystkie życiorysy Rafaela i Michała Anioła. Należy jednak pamiętać, że niektóre dawne „źródła“ to nie tylko teksty, ale wydawnictwa ilustrowane.
