Rozwój malarstwa odbywa się w odmiennych warunkach. Wzory antyczne nie odgrywają tu żadnej roli: natomiast trzeba wziąć pod uwagę, że malarstwo bizantyńskie wydaje w tym czasie arcydzieła. Freski i mozaiki związane są z miejscem swego powstania, ale ikony i rękopisy bywają przewożone: wiemy np., że Menologium Bazylego II zostało przywiezione z Konstantynopola do Italii i ofiarowane Lodoyicowi Moro.
Idealizm grecki stanowi przeciwwagę dla realizmu flamandzkiego. Zwłaszcza malarze włoscy okresu Quattrocenta wykazują ściślejsze związki z architektami niż z rzeźbiarzami. Wspólne im jest studium perspektywy: jest to dla nich zagadnienie pierwszoplanowe, ważniejsze cd problemów światłocienia lub koloru. Ponieważ architektura nie przedstawia natury, piękno, którego poszukuje, jest czysto intelektualne i matematyczne. Stąd też malarzowi nasuwają się trzy możliwe postawy artystyczne: podporządkowanie się modelowi albo poszukiwanie kanonów i proporcji, posłuszeń- siwo prawom arytmetycznym lub geometrycznym i wreszcie równoczesna ucieczka od rzeczywistości i matematyki. Spotykamy wszystkie trzy tendencje. Jedni, jak Masaccio, pod wpływem Donatella docierają coraz bliżej do rzeczywistości, inni, jak Ucello, traktują malarstwo jako naukę, jako organizację przestrzeni, inni wreszcie, jak Botticelli, są poetami i wyobraźnia ich stwarza własne światy.
Fra Angelico i Masaccio. – Itu najważniejszym ośrodkiem jest Florencja. Dzięki niewzruszonej sile wiary chrześcijańskiej, zarówno jak dzięki swej linearnej koncepcji malarstwa, Fra Angelico (1387-1455) należy jeszcze do gotyku. Wstąpiwszy w wieku lat 20 do zakonu dominikanów, towarzyszy on swemu konwentowi we wszystkich zmianach miejsca pobytu, które narzucają spory religijne epoki i każda nowa.instalacja zmusza go do podejmowania zadań dekoracyjnych. Po pobycie w Cortonie pozostaje on 18 lat w Fiesole (1418-1436) i z okresu tego pochodzi kilka z jego najwybitniejszych dzieł: dwie Koronacje Marii (Luwr i Uffizi), Sąd ostateczny (Florencja, Akademia). We Florencji wreszcie, w klasztorze S. Marco, który stanie się siedzibą Savonaroli, pokrywa on freskami jedną po drugiej wszystkie cele dwóch pięter, krużganki, kapitularz, kościół odbudowany przez Michelozza, malując także na zamówienie innych zakonów (Zdjęcie z krzyża z Sta Trinita w Akademii). Zostaje wreszcie wezwany do Rzymu przez papieży Eugeniusza IV i Mikołaja V dla dekoracji ich prywatnych apartamentów w Watykanie.
