Malarstwo hiszpańskie Wieku Złotego posiada trzy odmienne oblicza: włoskie i caravaggiowskie – Ribera, mistyczne i ludowe – Zurbaran, Murillo, Valdes Leal: trzecie oblicze reprezentuje mistrz związany z dworem, którego niesposób zaliczyć do jakiejkolwiek grupy – Velasquez.
Ribera (1588 lub 1591 – 1655) większą część życia spędził w Italii. Urodzony w Jativa, po podróżach do Rzymu i Parmy osiadł w Neapolu,- gdzie zmarł po czterdziestoletnim pobycie. Neapol był wówczas krajem hiszpańskim. Ale był i krajem par excellence caravaggiowskim, gdzie żyli jeszcze uczniowie mistrza, jak Salvator Rosa. Stąd wywodzą się tematy Ribery. Niektóre jego obrazy rodzajowe, jak Koślawiec z Luwru, nie powinny nas mylić co do właściwego charakteru jego dzieła, które wcale nie jest rodzajowym. Jest to największy hiszpański malarz mitologiczny i w tej tematyce samotny w swej ojczyźnie: szczególnie temat bachaffaliów inspirował go często, jak Poussina lub Rubensa. Co do obrazów religijnych, stanowiących zasadniczą pozycję w jego twórczości, wykazują one wielką rozmaitość ujęcia: z jednej strony sceny ihęczeństwa i to najbardziej przerażające: św. Bartłomiej żywcem obdzierany ze skóry jest jego ulubionym bohaterem (6 obrazów przynajmniej na ten temat w Neapolu, Madrycie, Berlinie, Dreźnie, Florencji, Rzymie): z drugiej strony postacie świętych niewiast nie pozbawione zmysłowości, piękne Magdaleny pokutujące, ulubiony temat religijnych obrazów barokowych. Forma Ribery przeszła znaczną ewolucję. Zaczął od brutalnego luminizmu Caravaggia: cienie nieprzezroczyste, z których wyłania się gęsta czerwień. Jak u La Toura można by u niego wyróżnić serię nocną (najcharakterystyczniejsze dzieło: Sw. Hieronim w modlitwie, Prado) i serię dzienną. Ribera jest też jednym z nielicznych przed Goyą mistrzów hiszpańskich, którzy zajmowali się grafiką. Później paleta jego rozjaśnia się: pod koniec życia rozkoszuje się gamą srebrzystych tonów (Żywot św. Ignacego, Neapol, kościół Jezuitów). Jego ostatni obraz – Ostatnia wieczerza (Neapol, klasztor S. Martino, 1651), ma charakter niemal wenecki. Wpływ Ribery był znaczny nie tylko w jego epoce (Velasquez, Murillo), ale i w XIX w. we Francji (Th. Ribot).
